Cạnh đường ĐT 609B, thuộc địa phận thôn Ái Mỹ, xã Đại An, huyện Đại Lộc tọa lạc một Khu di tích cấp tỉnh tưởng niệm các liệt sĩ mà chiến công và sự hy sinh gắn liền với một sự kiện trọng đại: kỷ niệm 50 năm Cách mạng Tháng Mười Nga vĩ đại.
Chuyện kể rằng, năm 1967, cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước đang ở vào giai đoạn cam go, ác liệt nhất. Trên quê hương Đại Lộc, giặc Mỹ đã liên tục càn quét và lập nhiều đồn bót để kìm kẹp, uy hiếp tinh thần chiến đấu của quân và dân ta. Trong đó, Đồn Chợ Cá (tức Đồn C.A.P.1) nằm trên tuyến đường từ ngã tư Ái Nghĩa đi Quảng Huế (đường 104, nay là đường ĐT 609B) là một trong những cứ điểm quan trọng của Mỹ - ngụy nhằm bảo vệ quận lỵ Ái Nghĩa và căn cứ đồi 37 Ái Nghĩa. Đồng thời, khống chế một địa bàn rộng từ Điện Bàn đi vùng B Đại Lộc, hòng ngăn cản các hoạt động của ta. Tại đây, lực lượng địch bao gồm 1 tiểu đội lính Mỹ và 1 trung đội nghĩa quân ngụy phối hợp chiến đầu với trang bị vũ khí hiện đại, công sự kiên cố, lại được sự yểm trợ tối đa của các căn cứ lân cận.
Chào mừng kỷ niệm 50 năm Cách mạng tháng Mười Nga, ta quyết tâm tiêu diệt Đồn Chợ Cá. Đêm 07 tháng 11 năm 1967, Đại đội 2 thuộc Tiểu đoàn 1 (R20) Quảng Đà do Đại đội trưởng Tạ Phước Diêu chỉ huy, với sự tăng cường 2 khẩu ĐKZ 57, đã bí mật tiếp cận và bất ngờ nổ súng tiến công. Trận đánh diễn ra nhanh gọn, quân ta đã phá hủy, làm tê liệt toàn bộ cứ điểm này, tiêu diệt 2 tên Mỹ, 18 tên lính nghĩa quân, làm bị thương 9 tên Mỹ - ngụy và thu 22 khẩu súng các loại.
Khi hay tin cứ điểm Chợ Cá bị tấn công, địch ở các căn cứ lân cận hốt hoảng huy động máy bay, hoả lực điên cuồng phản kích nhằm bao vây chặn đường rút để bắt sống và tiêu diệt sinh lực ta. Trước tình hình bất lợi đó, Đại đội trưởng Tạ Phước Diêu ra lệnh cho một số chiến sĩ cùng với mình đánh cản đường tiến của địch để cho số chiến sĩ khác có điều kiện rút lui ra vòng ngoài nhằm giảm bớt tổn thất. Cuộc chiến đấu sau đó diễn ra vô cùng quyết liệt. 13 đồng chí cán bộ, chiến sĩ của Đại đội 2 đã anh dũng hy sinh, trong đó có đại đội trưởng Tạ Phước Diêu; 2 đồng chí khác bị thương và bị địch bắt đưa đi mất tích.
Quá tức tối, kẻ thù đã hèn hạ dùng dây điện thoại, dây ni lông cột cổ, cột tay chân các liệt sĩ kéo lê trên đường để trả thù và uy hiếp tinh thần của quần chúng. Tàn nhẫn hơn, chúng còn điều xe ủi đất đẩy và vứt toàn bộ thi hài của 13 chiến sĩ ta xuống hố, bỏ dây kẽm gai lên trên và tưới xăng đốt, sau đó vùi lấp, không để lại một dấu vết nào.
13 liệt sĩ anh dũng hy sinh nhưng đã góp phần quan trọng làm nên thắng lợi của trận đánh tiêu diệt Đồn Chợ Cá- một chiến công vang dội chào mừng kỷ niệm 50 năm Cách mạng Tháng Mười Nga chẳng những tiêu hao sinh lực địch mà còn cổ vũ mạnh mẽ tinh thần và quyết tâm đánh Mỹ và thắng Mỹ của quân và dân ta, đồng thời, khiến kẻ thù xâm lược phải khiếp vía, kinh hoàng. Các liệt sĩ ngã xuống nhưng máu đào đã tô thắm lá cờ vinh quang Tổ quốc, tiếng thơm muôn đời bất diệt và hương hồn vẫn sống mãi trong lòng dân tộc, trong dáng đứng Việt Nam anh hùng:
Những oanh liệt như ngàn sao tỏa sáng
Đời đời sau chiếu mãi giữa tim người!
Sau ròng rã 40 năm tổ chức tìm kiếm, năm 2007, đồng đội và nhân dân đã tìm được thi hài của các liệt sĩ. Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện Đại Lộc tổ chức trọng thể lễ truy điệu và cải táng hài cốt các liệt sĩ vào Nghĩa trang liệt sĩ thị trấn Ái Nghĩa trong niềm tiếc thương vô hạn. Chính tại nơi các liệt sĩ hy sinh, hai năm sau, một Khu tưởng niệm đã được xây dựng để tỏ lòng tri ân những cống hiến của các anh, các chị cho Tổ quốc, cho nhân dân. Đồng thời, là nơi giáo dục lòng yêu nước và chủ nghĩa anh hùng cách mạng cho tuổi trẻ. Di tích lịch sử Đồn Chợ Cá đã được Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Nam xếp hạng di tích cấp tỉnh năm 2009.
Năm nay, Lễ tưởng niệm 50 năm ngày hy sinh của các liệt sĩ được Ủy ban nhân dân xã Đại An cùng đồng đội tổ chức. Đây là hoạt động có ý nghĩa chào mừng kỷ niệm 100 năm Cách mạng Tháng Mười Nga- một trong những sự kiện vĩ đại nhất của thế kỷ XX, đánh dấu một mốc mới trong lịch sử phát triển của nhân loại.
Ảnh: Khu di tích lịch sử Đồn Chợ Cá
Vân Trình